Poznań miastem przemysłowym stał się w zasadzie dopiero w XX wieku. W powstałych wówczas fabrykach wytwarzano produkty, których używano w całej Polski, a nawet poza jej granicami, nie zawsze zdając sobie sprawę, że powstały one w stolicy Wielkopolski. Książka Lucjana Morosa przypomina historie produktów, które z powodzeniem mogłyby nosić napis „Made in Poznań” na metce.
Co łączy krem NIVEA, piwo „Lech”, samochody Tarpan, czekoladę „Goplana”, wodę kolońską „Przemysławka”, proszek do prania IXI i kawę „Marago”? Otóż, wszystkie te produkty i wiele innych wytwarzano w Poznaniu, przynajmniej przez jakiś czas. Gdyby w stolicy Wielkopolski zrobić ankietę uliczną i zapytać o powyższe wyroby, a prócz tego dodać jeszcze kilka pytań, na przykład: gdzie powstała najstarsza w Polsce fabryka opon samochodowych i rowerowych oraz jaki zakład jubilerski działa nieprzerwalnie od niemal dwustu lat, to stawiam dolary przeciwko orzechom, że większość ankietowanych nie potrafiłaby odpowiedzieć na powyższe pytania. Na szczęście, mamy książkę „Made in Poznań”, gdzie nie tylko poznamy historię wybranych wytworów poznańskiego przemysłu, ale też obejrzymy zdjęcia archiwalne, poznany liczne anegdoty i ciekawostki, a także sylwetki twórców tych produktów.
Autor bardzo sprawnie porusza się w temacie i świetnie opanował ogromny skądinąd materiał faktograficzny i ikonograficzny. Omawia szczegółowo genezę danego produktu i historię zakładu, w którym powstał. W książce ponadto często pojawiają się wypowiedzi byłych pracowników poznańskich zakładów przemysłowych. Następnie Lucjan Moros przechodzi do opisania „kariery” co ciekawszych produktów, przeplatając jej ciekawostkami, które podnoszą jeszcze atrakcyjność tej publikacji. Podam choćby trzy przykłady wykorzystania poznańskich wyrobów w filmie i telewizji. W jednym z odcinków serialu „Czterdziestolatek” Jerzego Gruzy, zmarły niedawno znakomity aktor Leonard Pietraszak, grający tam doktora Stelmacha, chorującego akurat na grypę, prosi swojego przyjaciela inżyniera Stefana Karwowskiego, tytułowego czterdziestolatka granego przez Andrzeja Kopiczyńskiego, aby ten przemył mu plecy „Przemysławką” przed postawieniem baniek. Z kolei taksometr poznańskiego przedsiębiorstwa PoWoGaz był wykorzystywany w serialu „Zmiennicy” w reżyserii Stanisława Barei. Wódka „Wyborowa” natomiast, kolejny z serii „sztandarowych” poznańskich wyrobów, pojawia się m.in. w powieściach szpiegowskich Johna le Carré. Sięga też po nią jedna z bohaterek filmu „Prawdziwa historia”, pisarka grana przez Emanuelle Seigner. Film ten wyreżyserował Roman Polański.
Warto dodać, że autor „Made in Poznań” skupił się nie tylko na wytworach poznańskiego przemysł. Sporo miejsca poświęcono inicjatywom, które nie wiązały się może bezpośrednio z produkcją przemysłową, ale nieodmiennie kojarzyły się z Poznaniem, jak słynna swego czasu, choć może dziś już nieco zapomniana Poznańska Gra Liczbowa „Koziołki” oraz Poznańska Spółdzielnia Spożywców „Społem”, której nie trzeba chyba bliżej przedstawiać.
Jak już wspomniałem, w książce wykorzystano ogromną ilość materiału ikonograficznego. Mamy tu więc najróżniejsze reklamy, pochodzące często jeszcze z okresu międzywojennego, zdjęcia archiwalne i te całkiem współczesne.
Książka jest napisana w sposób bardzo przystępny, żywym, wręcz dziennikarskim stylem. Choć sporo tu historii, to jednak autor nie prowadzi nudnego, historycznego wywodu, opartego na datach i nazwiskach. Jest to raczej swobodna gawęda historyczna niż dzieło naukowe. Sądzę, że nawet osoby, które nie interesują się historią, mogą swobodnie sięgać po tę pozycję, bez obawy, że zasną w jej trakcie.
Z czystym sumieniem polecam wszystkim książkę „Made in Poznań”. Myślę, że nawet ci, którzy „zjedli zęby” na historii Poznania znajdą tam wiele informacji i ciekawostek, o których nie mieli pojęcia. Zresztą warto, aby przeczytali ją nie tylko mieszkańcy Poznania, w końcu w proszku IXI prała cała Polska, że nie wspomnę już o czekoladzie „Goplana”, czy wódce „Wyborowej”.
Autor: Lucjan Moros
Tytuł: „Made in Poznań”
Wydawca: Księży Młyn Dom Wydawniczy
Oprawa: miękka
Rok wydania: 2022
Wydanie: Pierwsze
ISBN: 978-83-7729-596-0
Liczba stron: 232.